Ας υποθέσουμε ότι υπάρχουν 2 άνθρωποι. Ένας άντρας και μια γυναίκα. Για τον άντρα (τυχαία)
θεωρούμε δεδομένο πως γνωρίζει σχεδόν τα
πάντα για το σύμπαν, την φύση την ζωή κτλ. Η γυναίκα (κατά τον ίδιο τρόπο) έχει
πλήρη άγνοια σχετικά μα αυτά τα θέματα, αλλά επιθυμεί διακαώς να τα γνωρίσει. Έτσι δημιουργεί τακτικά τον προβληματισμό
στον άντρα σχετικά με τον αν και πως είναι δυνατό να ικανοποιήσει αυτήν την
επιθυμία της. Ο άντρας –γνωρίζοντας πως
είναι θέμα κυριαρχίας- αποφασίζει τελικά
να της δείξει ότι γνωρίζει... Να της εξαλείψει κάθε αμφιβολία στις σκέψεις της,
αλλά και να εξασφαλίσει την αξιοπιστία και ορθότητα των απόψεών του. Επιπλέον η
γυναίκα θα γίνει σοφότερη αλλά και περισσότερο αφοσιωμένη σε αυτόν . Για να
συμβεί αυτό, η γυναίκα θα πρέπει να καταλάβει. Ένας τρόπος είναι αυτός που
ακολουθεί :
Η υποθετική ερώτηση της γυναίκας είναι : «Τι είναι μικρόκοσμος ; Τι μεγάκοσμος
και τι σχέση έχουν μεταξύ τους; » Η
πρόταση αυτή αποτελεί και την περιγραφή του προβλήματος, την λύση του οποίου
καλείται ο άντρας να την προσαρμόσει στην λογική της γυναίκας. Η δομή αυτής της
συγκεκριμένης/εξειδικευμένης λύσης θα πρέπει να έχει ένα γενικό σχήμα όπως φαίνεται
παρακάτω :
1)
Θα πρέπει να αποδοθούν εξηγήσεις και ερμηνείες στις έννοιες. Να εξασφαλιστεί η
εννοιολογική συνέχεια.
2)
Θα πρέπει να προσδιοριστούν οι δυναμικότητες των
εννοιών που χρησιμοποιούνται .
3)
Θα πρέπει να γίνει αναγωγή αυτών των εννοιών σε άλλες
περισσότερο κατανοητές ή και γνωστές. Προσεκτικός παραλληλισμός.
4)
Ακολουθεί η εκφορά / παρουσίαση της εξειδικευμένης
λύσης.
ΕΞΗΓΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΕΡΜΗΝΕΙΕΣ ΕΝΝΟΙΩΝ :
Στο στάδιο αυτό, προσπαθούμε αφενός να συγκεντρώσουμε όλες τις
ιδιαίτερες λέξεις και έννοιες που θα
χρειαστούν στην προσπάθεια αυτή και αφετέρου, να αποδώσουμε σε αυτές τις βέλτιστες
εξηγήσεις και ερμηνείες που αντιστοιχούν
στην ικανότητα κατανόησης της γυναίκας του παραδείγματος. Θα χρησιμοποιηθεί για
παράδειγμα η έννοια του «κβαντικού πεδίου». Η ερμηνεία του λεξικού δεν θα
βοηθούσε στην περίπτωση αυτή. Αν βοηθούσε όντως, η παρουσία του άντρα θα ήταν
αχρείαστη. Ούτε αναγκαστικά είναι σωστό να χρησιμοποιηθεί η αυστηρά
επιστημονική ερμηνεία της έννοιας. Θα πρέπει να παρουσιαστεί –μέχρις ενός σημείου- η έννοια αυτή εκλαϊκευμένη. Τόσο όσο χρειάζεται ώστε ο λύτης να μην χάσει
την αξιοπιστία του ενώπιον της γυναίκας που τον παρακολουθεί. Έτσι, θα ήταν καλύτερο να λέγαμε πως «Το κβαντικό πεδίο, είναι εκείνη η περιοχή της
κοσμικής κλίμακας που ισχύουν οι ιδιότητες και οι φυσικοί κανόνες που
περιγράφουν την φύση των στοιχειωδών σωματιδίων. Είναι δηλαδή ο λεγόμενος
μικρόκοσμος. Εδώ μας απασχολούν άτομα και υποατομικά σωματίδια.» Αυτή η
εξήγηση δεν είναι ιδανική. Είναι όμως απόλυτα προσαρμοσμένη στην ικανότητα
αντίληψης της τυχαίας γυναίκας του παραδείγματος. Επομένως, δίνουμε εξηγήσεις
και ερμηνείες σε κάθε πιθανή έννοια που θα χρησιμοποιήσουμε είτε περιγραφικά
είτε αποδεικτικά. Τέλος, θα πρέπει η
απόδοση της ερμηνείας σε μια έννοια, να είναι τόσο εμπλουτισμένη όσο χρειάζεται
ώστε χρησιμοποιηθεί μετέπειτα σαν εργαλείο εξήγησης της επόμενης έννοιας χωρίς
να υπάρχουν κενά στην κατανόηση. Δεν
χρειάζονται δηλαδή πολλές λεπτομέρειες. Δεν δείχνουμε ό,τι ξέρουμε. Εξάλλου
κανένας δεν μπορεί να καταλάβει αυτά που ξέρουμε από την στιγμή που δέχεται
τουλάχιστον ένα σημείο που μας διαφοροποιεί.
ΔΥΝΑΜΙΚΟΤΗΤΕΣ ΕΝΝΟΙΩΝ :
Ιδιαίτερη προσοχή θα πρέπει να αποδοθεί και στον εντοπισμό της
δυναμικότητας των εννοιών. Θα πρέπει δηλαδή να γίνουν απολύτως αντιληπτές και
ανιχνεύσιμες οι διαφορές του πάνω - κάτω,
μεγάλο - μικρό, κοντά - μακριά κτλ σε όλες τις έννοιες που χρησιμοποιούνται. Με
αυτόν τον τρόπο καθορίζεται και η θέση τους στην ιεραρχία της δυναμικότητας
αυτών των εννοιών. Για παράδειγμα θα χρησιμοποιήσουμε τις λέξεις «νετρόνιο» και
«γαλαξίας». Θα πρέπει απαραίτητα να
ειπωθεί πως το νετρόνιο είναι υποατομικό σωματίδιο, πολύ μικρό (αόρατο),
υπάρχει παντού και άπειρα κτλ ώστε οι στοιχειώδης έννοιες του πάνω-κάτω,
κοντά-μακριά, μικρό-μεγάλο κτλ να θεμελιώσουν αρμονικά την κατανόηση της έννοιας
αυτής. Αντίστοιχα, με την ίδια ακριβώς λογική, αποδίδουμε δυναμικότητα και στην λέξη «γαλαξίας». Με αυτόν τον τρόπο
και μόνο με το άκουσμα των λέξεων, η γυναίκα ανακαλεί τις πλέον απαραίτητες
πληροφορίες που απαιτούνται για τον σχηματισμό της δυναμικότητας αυτών των
εννοιών. Αυτήν την στιγμή (και λαμβάνοντας υπόψη τις «εξηγήσεις και ερμηνείες
εννοιών» όπως περιγράφηκαν πριν) η γυναίκα έχει τις γνώσεις και μάλιστα τις έχει
βάλει και σε μία σειρά στην αντίληψη της. Όμως εδώ είναι το δυσκολότερο
κομμάτι. Είναι το σημείο που φεύγεις από την ημιμάθεια και πηγαίνεις στην
πραγματική κατανόηση. Αναφέρομαι φυσικά στην διαδικασία του «κατάλληλου
συνδυασμού» των γνώσεων ώστε να παραχθεί
ενδογενώς το συμπέρασμα. Ο ευκολότερος τρόπος για να συμβεί αυτό είναι η «Αναγωγή
των Εννοιών» που θα περιγραφεί παρακάτω.
ΑΝΑΓΩΓΗ ΕΝΝΟΙΩΝ :
Δεν γίνεται να κάνουμε αναγωγή
αν πρωτίστως δεν κατανοήσουμε πλήρως τις έννοιες που θέλουμε να αναγάγουμε. Για όλες
τις πιθανές έννοιες, ο άνθρωπος σχηματίζει μια πρώτη αντίληψη συνήθως φτωχή και
ρηχή. Αυτό γίνεται αυθόρμητα και σε πολύ αρχικό στάδιο. Αμέσως με το άκουσμα
μιας λέξης, ο εγκέφαλος επαναφέρει στο συνειδητό κάθε πληροφορία (εικόνα,
γνώση, άλλη λέξη κτλ) που απαιτείτε για να σχηματίσει την αντίληψη για την
λέξη, να την καταλάβει τόσο ώστε να μπορεί να την αξιοποιήσει. Όταν κάτι δεν το
καταλαβαίνουμε σημαίνει προφανώς πως είτε η σχετική αντίληψη μας είναι πράγματι
φτωχή και ρηχή, είτε πως είναι εξίσου φτωχοί και ρηχοί οι συνδυασμοί άλλων
βοηθητικών εννοιών που ήδη έχουν περάσει αυτήν την διαδικασία με μερική
επιτυχία. Δεν είναι δυνατόν δηλαδή να καλύψουν αυτό το σημασιολογικό κενό στην
δημιουργία της αντίληψης. Η λύση εδώ έρχεται από αυτά που ξέρουμε πολύ καλά.
Και σίγουρα ο καθένας από εμάς ξέρει πολλά και καλά. Δυστυχώς, η γυναίκα στο
παράδειγμα δεν ξέρει και τόσα…
Αναρωτιέται
ο λύτης τι μπορεί να ξέρει πολύ καλά αυτή η γυναίκα; Μόλις το ανακαλύψει, κάνει αναγωγή των
πληροφοριών που θέλει να της μεταδώσει σε αυτές που είναι καλή η γυναίκα. Έτσι
ενώ αυτός ξέρει πραγματικά τι σημαίνει ο «πλανήτης», ανακαλύπτει πως αυτή ξέρει
πολύ καλά τι σημαίνει π.χ. το «σπίτι». Πρέπει να συνδεθούν οι έννοιες του «πλανήτη»
και του «σπιτιού» για αυτήν την γυναίκα. Βέβαια δεν είναι και τελείως άσχετες
αυτές οι 2 λέξεις. Πρέπει να πούμε πως η επιλογή των ως προς αναγωγή εννοιών
γίνεται πάντα από τον λύτη, ο οποίος έχει ούτως η άλλως την ευθύνη της μετάδοσης
της λύσης και της ποιότητάς της. Η
εξήγηση λοιπόν του τι είναι ο «πλανήτης» χρησιμοποιώντας ως εργαλεία την
εξήγηση και σημασία της έννοιας του «σπιτιού», εξασφαλίζει μικρότερη απόσταση
από την απόλυτη κατανόηση. Αν τελικά, προσθέσουμε συμπληρωματικές πληροφορίες
για τον πλανήτη, νομίζω πως ολοκληρώνεται η μετάδοση για αυτήν την λέξη.
Ουσιαστικά ο λύτης, εμπλουτίζει μια ήδη υφιστάμενη έννοια και ονομάζει την νέα αυτή
έννοια με διαφορετικό όνομα, διατηρώντας όμως την αρχική άθικτη. Έτσι για το
ίδιο ποσοστό κατανόησης, στον εγκέφαλο της γυναίκας μπήκαν λιγότερες
πληροφορίες από κάθε άλλη προσπάθεια χωρίς χρήση της τεχνικής της αναγωγής.
Αυτή η γυναίκα θα μάθει τι είναι πλανήτης γρηγορότερα, ευκολότερα με την
μικρότερη δυνατή (συνολικά) καταπόνηση και δαπάνη. Άρα μπορεί να μάθει περισσότερα. Όμως δεν το
γνώριζε αυτό και έτσι κινδύνεψε να ξεχαστεί…
ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΚΑΙ Η ΛΥΣΗ :
Το
πρόβλημα-ερώτημα είναι :
«Τι είναι
μικρόκοσμος ; Τι μεγάκοσμος και τι σχέση
έχουν μεταξύ τους; »
Η λύση-απάντηση
έχει ως εξής :
“Σκέψου, ζούμε σε μια κοσμική κλίμακα μεγέθους και θεωρούμε
τον εαυτό μας - αυθαίρετα ως συνήθως - να κάθεται στην μέση της. Εννοώ πως
βλέπουμε μικρότερα και μεγαλύτερα πράγματα από εμάς. Τα πολύ μεγαλύτερα λέμε
πως αποτελούν τον μεγάκοσμο, ενώ ανάλογα τα πολύ μικρότερα απαρτίζουν τον
μικρόκοσμο. Αν υποθέσουμε πως όλη η φύση είναι ένα βιβλίο, τότε τα γράμματα
αποτελούν τον μικρόκοσμο, οι σελίδες τον μεγάκοσμο και το βιβλίο είναι όλο το σύμπαν. Εσύ είσαι
ακριβώς και πάντα εκεί που είναι ο σελιδοδείκτης. Και τώρα πάμε λίγο ποιο
βαθειά…
Παρατηρείς πως κάθε μια σελίδα έχει γράμματα. Αυτό σημαίνει
πως όλα τα στοιχεία του μεγάκοσμου συνθέτονται από στοιχεία του μικρόκοσμου. Επίσης
βλέπεις πως όλα τα γράμματα δεν είναι ίδια. Υπάρχει κάποιο πλήθος. Όπως ακριβώς
και στην πληθώρα των στοιχειωδών σωματιδίων. Και πως μόνο αν αυτά συνδυαστούν
σωστά προκύπτει η «λέξη» ή αλλιώς η «οντότητα», ο «οργανισμός». Σκέψου επίσης πως πολλές σελίδες μαζί κάνουν
ένα «κεφάλαιο» όπως πχ πολλοί πλανήτες κάνουν ένα ηλιακό σύστημα και πως
εντέλει όλα τα ηλιακά συστήματα (όλες οι σελίδες) αποτελούν το σύμπαν (όλο το
βιβλίο). Αντίστοιχα φαντάσου πως αρκετές
λέξεις κάνουν μια πρόταση η ένα σύνολο, όπως για παράδειγμα πολλά κύταρρα
κάνουν έναν οργανισμό.
Εσύ, είσαι ο λόγος που το βιβλίο αυτό μπορεί και
διαβάζεται. Είσαι ο σύνδεσμος μεταξύ μικρόκοσμου και μεγάκοσμου. Είσαι η
συνειδητότητα δηλαδή. Αν έλειπες θα είχαμε πάντα λέξεις και σελίδες. Ποτέ
βιβλίο… βέβαια δεν θα είχαμε ποτέ και τον προβληματισμό για το βιβλίο…”
Η απάντηση αυτή δεν είναι ιδανική. Είναι εξειδικευμένη και
προσαρμοσμένη σε μοναδική περίπτωση. Δεν έχει σκοπό την εμβάθυνση, αλλά την
αρμονική εισαγωγή στην έννοια του μικρόκοσμου/μεγάκοσμου και στην θέση μας στην
κοσμική κλίμακα. Ότι πρέπει δηλαδή ώστε η γυναίκα του παραδείγματος να
καταλάβει αν επιθυμεί να «συνεχίσει» ή όχι. Αν έχει έφεση στην φιλοσοφία ή όχι.
Οι ενδεχόμενες απορίες που θα εκφράσει, είναι ισοδύναμες των πληροφοριών που
έλαβε. Τέλος, να αναφέρω απλά πως όλα τα προηγούμενα έχουν εφαρμογή σε αρκετές
διδακτικές μεθόδους και αποτελούν τμήμα διαφόρων τεχνικών πειθούς.
