Η μόρφωση και η εξειδίκευση

Όχι, ο συγκεκριμένος τίτλος δεν είναι καθόλου άσχετος με το γενικό κλίμα αυτού του blog. Η μόρφωση και η εξειδίκευση είναι δύο έννοιες που νομίζω πως πρέπει να οριστούν και ως εκ τούτου να διαχωριστούν. Έχει ιδιαίτερη σημασία να γνωρίζουμε αν  αυτά που (γενικά) διαβάζουμε και ακούμε είναι πληροφορίες που εκφράζονται σαν αποτέλεσμα της εξειδίκευσης αυτού που τις δημιουργεί ή της αναπαράγει, ή σαν αποτέλεσμα της γενικευμένης επεξεργασίας και κριτικής που έχουν υποστεί. 

Συνδέω την εξειδίκευση με την γνώση και την μόρφωση με την καλλιέργεια της γνώσης.  Τι είναι όμως η γνώση ; Κάθε πνευματική διαδικασία με σκοπό την κατανόηση της αντικειμενικής (ή συμβατικής αν προτιμάτε) πραγματικότητας, συνήθως με την παρέμβαση του λογικού, έχει σαν αποτέλεσμα την δημιουργία της γνώσης. Αν από κάποιους κριθεί ως "επιδερμικός" ο παραπάνω ορισμός, τότε θα συμφωνήσω μαζί τους αλλά θα περιοριστώ σε αυτόν από την στιγμή που είναι αρκετός για την ανάπτυξη του συγκεκριμένου θέματος. 

Βάσει λοιπόν του προηγούμενου ορισμού, συμπεραίνουμε πως όλοι μας δημιουργούμε συστηματικά και καθημερινά γνώσεις. Αυτές μπορούν να δημιουργούνται δια μέσω της ανάγνωσης, της συζήτησης, της επαγωγικής σκέψης, των αισθήσεων, των πειραμάτων κ.α. Η απόκτηση των γνώσεων που περιορίζουν το γενικό σε ειδικό, ή που έχουν νόημα και εφαρμογή σε πολύ συγκεκριμένα πεδία, ορίζουν την εξειδίκευση. Όλοι μας σε μικρό ή μεγάλο βαθμό είμαστε εξειδικευμένοι σε κάτι, είτε αυτό αφορά την εργασία μας, είτε το χόμπι μας, είτε κάτι άλλο. 

Αν όμως κατά την απόκτηση της (οποιασδήποτε) γνώσης αναλογιστούμε το σύνολο των πεδίων οπου θα μπορούσε να φανεί χρήσιμη, ή αν την αξιολογήσουμε συνδυαστικά με άλλες γνώσεις, τότε την καλλιεργούμε. Επιδιώκουμε δηλαδή το μέγιστο δυνατό όφελος από αυτήν. Αν αυτή η διαδικασία γίνει πάγια τακτική, τότε μορφωνόμαστε από τις γνώσεις. Γινόμαστε δηλαδή ανάλογοι και σχετικοί με αυτές (σκεφτείτε : μορφ(ῶ) -ώνω `δίνω σχήμα ή μορφή). 

Έτσι, δεν είναι απαραίτητο ένας π.χ. νανοτεχνολόγος να είναι και καλά μορφωμένος, ούτε φυσικά ένας μορφωμένος να είναι και πολύ εξειδικευμένος. Θα έλεγα πως το ένα περιορίζει το άλλο και για αυτό το λόγο άλλωστε είναι απαραίτητη η παρουσία και των δύο (μορφωμένων και εξειδικευμένων). 

Το σίγουρο πάντως είναι πως η κριτική ικανότητά μας προσδιορίζεται περισσότερο από την μόρφωση και λιγότερο από την εξειδίκευση. Ένα συμπέρασμα είναι πιο έγκυρο αν προκύψει από έναν μορφωμένο σε σχέση από έναν εξειδικευμένο και αυτό διότι ο μορφωμένος θα λάβει υπόψιν περισσότερες συνιστώσες προκειμένου να συμπεράνει. 

Κλείνοντας να πω πως το ιδανικό κατά την άποψη μου είναι η Φιλοσοφία, δηλαδή η εξειδίκευση στην μόρφωση.